Witamina D jest jednym z najstarszych związków syntetyzowanych przez organizmy żywe. Pewne prymitywne planktoniczne organizmy występujące w wodach Oceanu Atlantyckiego tę umiejętność zdobyły ponad 750 milionów lat temu. Mimo tak długiej historii i braku konieczności poboru tego związku wraz z pokarmem, obecnie na całym świecie występuje problem niedostatecznego poziomu tej witaminy w organizmach ludzkich – dotyczy on 50% populacji świata.
Niedobory występują u ludzi w różnym wieku, głównie osób starszych, ale co raz częściej u młodych. Problem ten wynika z niedostatecznej syntezy tego związku w skórze oraz niewielkiej jego zawartości w pokarmie. Niestety, zapotrzebowania na witaminę D nie da się pokryć z diety. Zaledwie 10% tej witaminy w naszym ustroju pochodzi ze spożywanych produktów, natomiast aż 90% z syntezy skórnej inicjowanej promieniami UV, głównie pochodzenia słonecznego. W związku z tym tak ważna jest odpowiednio długa ekspozycja odsłoniętego ciała na słońce. W okresie jesienno-zimowym, w miejscach położonych powyżej 40 stopnia szerokości geograficznej poziom nasłonecznienia jest niewystarczający aby zainicjować odpowiednią syntezę tej witaminy, w tym okresie należy pamiętać o jej suplementacji.
Czynnikami ograniczającymi syntezę witaminy D są:
- kolor skóry – im ciemniejsza karnacja tym skóra jest bardziej odporna na promieniowanie słoneczne, co skutkuje mniejszą syntezą,
- szerokość geograficzna – wraz ze wzrostem szerokości geograficznej zmniejsza się stopień intensywności nasłonecznienia,
- pora roku,
- pora dnia – w naszym klimacie najbardziej efektywna synteza zachodzi między godz. 10.00 a 15.00 wiosną i latem,
- stopień urbanizacji/stopień zanieczyszczenia powietrza – na terenach wiejskich stopień syntezy witaminy D jest wyższy, ze względu na mniejszy stopień zanieczyszczenia powietrza i większy poziom przenikania promieni słonecznych przez atmosferę,
- wiek – u niemowlaków i u osób starszych synteza jest niższa niż u innych grup wiekowych,
- używanie filtrów słonecznych – chroni przed promieniowaniem UV, przez to hamuje syntezę skórną, używanie filtra SPF 8 redukuje syntezę o 95%, natomiast SPF 15 o 99%,
- stopień zakrycia ciała przez odzież – stwierdzono brak niedoborów u zdrowych robotników przebywających stale na słońcu z odsłoniętą skórą i bez zabezpieczeń filtrami przeciwsłonecznymi.
Czynnikami mającymi wpływ na występowanie niedoborów są:
- uwarunkowania genetyczne i choroby,
- dieta wegetariańska, wegańska i makrobiotyczna – prekursorem witaminy D jest cholesterol, który można spotkać tylko w produktach pochodzenia zwierzęcego, ograniczona jego podaż hamuje syntezę witaminy,
- hormonalna terapia antykoncepcyjna.